De jarenlang stijgende trend van het aantal dakloze mensen is tot stilstand gekomen volgens het CBS. Op 1 januari 2021 waren 32 duizend mensen dakloos ten opzichte van 36 duizend daklozen een jaar eerder. Een daling van vierduizend mensen.
Op het eerste gezicht lijkt dit veel. Maar volgens onderzoeker Nienke Boesveldt van de Universiteit van Amsterdam – gepromoveerd op het aanpakken van dakloosheid - is dit geen significante verandering. Het aantal daklozen is ondanks de daling nog steeds hoger dan in de periode van 2009 tot 2016, toen de piek op 30,5 duizend mensen lag. Daarnaast betreft het volgens haar slechts een kleine afname als je het afzet tegen de maatregelen die de afgelopen jaren zijn getroffen om dak- en thuisloosheid terug te dringen.
De laatste jaren is er ook een nieuw type daklozen bij gekomen in Nederland, namelijk ‘economische daklozen’.
Het tekort aan woningen in Nederland draagt niet bij aan het terugdringen van het aantal daklozen. Dit heeft tot gevolg dat de uitstroom uit de Maatschappelijke Opvang stagneert, waardoor het voorkomt dat er geen plekken meer zijn om dak- en thuislozen op te vangen.
Niet alleen Nederland heeft te maken met een groot aantal dak- en thuislozen. In vrijwel alle landen van de Europese Unie is een sterke stijging te zien in het aantal dak- en thuislozen. Op 21 juni 2021 heeft de Europese Commissie daarom de verklaring ‘Lisbon Declaration on the European Platform on combatting homelessness’ ondertekend, waarin de lidstaten beloven dakloosheid te beëindigen. De fundamentele beginselen van de Verklaring van Lissabon zijn:
Niemand slaapt wild buiten bij gebrek aan toegankelijke, veilige en geschikte noodopvang;
Niemand woont langer in nood- of tijdelijke huisvesting dan nodig is om met succes over te gaan naar een permanente huisvestingsoplossing;
Niemand wordt ontslagen uit een instelling (bijv. gevangenis, ziekenhuis, zorgcentrum) zonder een aanbod van passende huisvesting;
Huisuitzettingen moeten waar mogelijk worden vermeden en niemand wordt zo nodig uitgezet zonder hulp voor een adequate huisvestingsoplossing;
Niemand wordt gediscrimineerd vanwege zijn behoeftige status.
Wat kunnen gemeenten doen aan deze problematiek?
Gemeenten krijgen een extra steuntje in de rug om dak- en thuisloosheid te voorkomen. Sinds eind 2020 kunnen zij een beroep doen op de zogeheten Preventie Alliantie, die ondersteuning biedt bij het ontwikkelen en uitvoeren van het gemeentelijk preventiebeleid rondom dak- en thuisloosheid.
De Preventie Alliantie komt voort uit het plan ‘Een (t)huis, een toekomst’, dat staatssecretaris Blokhuis (VWS), minister Ollongren (BZK) en toenmalig staatssecretaris Van Ark (SZW) in juni 2020 naar de Kamer stuurden. Dit plan heeft als doel het aantal dak- en thuisloze mensen in Nederland fors terug te dringen. Volgens dat plan nemen gemeenten - naast de realisatie van extra woonplekken - maatregelen op het gebied van preventie en vroegsignalering van schulden om huisuitzettingen te voorkomen. Om dit te realiseren wordt het maken van lokale en regionale afspraken en plannen gestimuleerd.
Inzet van BONVUE
De adviseurs van BONVUE ondersteunen diverse gemeenten ook bij het ontwikkelen van een aanpak voor het terugdringen van dak- en thuisloosheid. Zoals bijvoorbeeld in Brabant Noordoost-oost, waar eind 2021 het ‘Uitvoeringsplan brede aanpak terugdringen dak- en thuisloosheid’ is opgeleverd. Een plan dat is opgebouwd in samenspraak met de regiogemeenten uitgaande van drie hoofdthema’s: Preventie, Vernieuwen van de opvang en Wonen met begeleiding. Het plan borduurt voort op het gelijknamige uitvoeringsplan uit 2019.
Binnen het plan zijn onder andere een aantal nieuwe wooninitiatieven ontwikkeld om dakloosheid na een ingrijpende gebeurtenis te voorkomen:
Parenthouses: tijdelijke woonruimte voor ouders met kinderen die zich in een echtscheidingssituatie bevinden
Onder de Pannen: initiatief van de Regenbooggroep waarbij mensen die een kamer willen verhuren, worden gekoppeld aan mensen die snel huisvesting nodig hebben
Corporatiehotel/In between places: tijdelijke huurwoning voor maximaal 2 jaar voor mensen die tussen wal en schip vallen door de onder druk staande woningmarkt
Housing First: vorm van wonen met ambulante, intensieve begeleiding. Toewijzing van een woonplek is de start van een traject waarbij zelfstandig wonen het doel is
Kamers met kansen: combinatie van wonen, leren, werken en zorgen voor jongeren
Analyse als grondslag
Voor het starten van nieuwe initiatieven is het eerst en vooral belangrijk om een goede analyse te maken van de verschillende doelgroepen dak- en thuislozen. Dan wordt ook zichtbaar of de huidige aanpak en bestaande processen nog passend zijn. Op verzoek van de regio Barbant Noordoost-oost heeft BONVUE deze analyse in de regio uitgevoerd. Vanuit die analyse werd duidelijk dat de afspraken rondom het verlenen van urgentie niet meer passend waren bij de ontwikkelingen in die regio. Waarop nieuwe regionale afspraken zijn gemaakt over het verlenen van urgentie voor een sociale huurwoning aan mensen die uitstromen uit een Beschermd Wonen instelling of de Maatschappelijke Opvang. Op basis van deze regionale afspraken is ook het Urgentieplus aanvraagproces (voor speciale doelgroepen) geoptimaliseerd.
Vraagstuk betreffende dak- en thuisloosheid? Wij hebben de expertise in huis en kunnen hierbij helpen. Neem contact met ons op via 085 130 1288 of mail naar anita.ekas@bonvue.nl